21 september 2012

Nederlandse gevoeligheden en de principes van de buren



In een poging de gemoederen te bedaren veroordelen de Amerikaanse president Obama en zijn minister van Buitenlandse Zaken Clinton op de Pakistaanse televisie de anti-islamfilm Innocence of Muslims, die inmiddels al in vele landen tot gewelddadige anti-Amerikaanse betogingen heeft geleid. De voorzitter van het Europees Parlement Martin Schulz sprak deze week in aanwezigheid van enkele vertegenwoordigers van Arabische staten (foto) ook zijn afkeuring uit over de film en de verspreiding daarvan. Dat had hij beter niet kunnen doen. Van vele kanten werd hij onder druk gezet zijn woorden terug te nemen. De PVV-delegatie, een minuscuul groepje van vier Nederlanders dat altijd overal tegen is en door niemand serieus wordt genomen, zette meteen een procedure in werking om Schulz af te zetten. Maar ook VVD-lid Van Baalen en D66 lid In 't Veld, beide van de liberale fractie vonden dat Schulz te ver was gegaan. En uiteindelijk was Schulz' Nederlandse partijgenoot Berman het vanmorgen in een gesprek met Van Baalen het ook wel met zijn landgenoot eens dat hier sprake was van een 'faux pas'. Eerder had PvdA-leider Samsom de uitspraken van Schulz "over de rand" genoemd: "Hij sprak zijn afschuw uit over de film en dat is prima - ik vind de film ook niks. Maar ik zou niet oproepen om hem niet te verspreiden, want dat raakt de persvrijheid en de vrijheid van meningsuiting en die is in dit land en elders in Europa een zeer groot goed."

Heeft de voorzitter van het Europees Parlement niet het recht om zijn afkeuring uit te spreken over een provocatieve film die bedoeld is om aanhangers van een bepaald geloof in kwaad daglicht te stellen? Hoe zouden de critici van Schulz' optreden het filmpje van Obama en Clinton beoordelen? Ik maak me sterk dat ze daar alle begrip voor hebben, maar deze vraag zal hen door journalisten waarschijnlijk niet gesteld worden.

De kritiek op Schulz is niet helemaal zonder gronden. De context waarin de voorzitter van het Europees Parlement zijn afkeuring over de film uitsprak leidt op z'n minst tot vraagtekens. Van Baalen: hij was tegenover de gasten uit de Arabische staten veel te "eager to please". Hij praatte ze naar de mond, terwijl hij weet dat in deze staten allerlei fundamentele mensenrechten met voeten worden getreden. Berman: waarom heeft hij de discriminatie van vrouwen en homo's niet ook aan de kaak gesteld? Berman vond wel dat je onfatsoen aan de kaak mag stellen. Zonder de vrijheid van meningsuiting in gevaar te brengen mogen we toch wel laten weten dat bepaalde uitingen getuigen van slechte smaak en gebrek aan fatsoen en respect jegens onze medemensen. Schulz had beter andere woorden kunnen gebruiken vond hij. Nog beter, vond Van Baalen, zou het zijn geweest als hij er helemaal niets over gezegd had, en zeker niet bij de ontvangst van deze gasten. In zijn functie, zei in 't Veld gisteren, spreekt hij namens het gehele parlement. En dan kun je zoiets niet zeggen. Zij eiste dat hij zijn woorden zou terugnemen. Maar zover ging Schulz niet.

Over de vrijheid van meningsuiting bestaan verschillende opvattingen in Europa. In Nederland is het een gevoelig, moreel geladen onderwerp. Een meerderheid van seculiere, randstedelijke, hoog opgeleide politici van rechts tot links stelt in openbare debatten nauwelijks meer grenzen. De geschiedenis van de afgelopen tien jaar werkt hier, ondanks de afkeer van de PVV, in het voordeel van Wilders. In veel andere landen domineert een meer politieke benadering. De vrees voor instabiliteit, voor heftige conflicten tussen bevolkingsgroepen, leidt nogal eens tot oproepen en maatregelen die Nederlandse politici niet voor hun rekening zouden willen nemen omdat ze niet te boek willen staan als iemand die een ander het recht op uitingsvrijheid ontzegt. In Duitsland, waar Schulz vandaan komt, en in mindere mate in Frankrijk, wegen de Tweede Wereldoorlog en de holocaust ook nog veel zwaarder in dit soort affaires dan in ons land waar je beschuldigd wordt van een 'godwin' als je de oorlog er bij haalt. Alles wat neigt naar uitsluiting van een bevolkingsgroep wordt in andere landen veel meer dan in Nederland afgekeurd. Jammer dan voor de vrijheid van meningsuiting. Maar: dat nooit weer. Dat is de stemming.

De Nederlandse kritiek op Schulz is terecht, al zie ik Samsom en Van Baalen nog niet zo consequent dat ze Obama oproepen om in Pakistan ook de vrijheid van meningsuiting te propageren. Maar de eis dat Schulz moet aftreden is volstrekt 'over de top'. Beter is het zijn recht te erkennen om zijn afkeuring te laten horen over naar discriminatie neigende uitingen. En hem het voorbeeld voor te houden van de Franse imam, die de publicatie deze week van voor moslims beledigende cartoons een provocatie noemde maar opriep om kalmte te bewaren omdat  "we geen beesten van Pavlov (zijn) die op elke belediging moeten reageren".

Geen opmerkingen: